<<      ​​​    ទំព័រដើម      ទំនាក់ទំនងយើង          ប្រវត្តិសាស្រ្ត     កសិកម្ម      នាទីកំសាន្ត     វត្តទេពសន្យា      ព្រះពុទ្ធសាសនា      ​​​                 វេយ្យាករណ៍ខ្មែរ      ​​​     >>

Monday, December 19, 2011

អសន្តិសុខ និង​ភាពអវិជ្ជា​ក្នុង​អតីតកាល​គួបផ្សំ នឹង​ការ​កំហែង​គំរាម​ពី​ធម្មជាតិ​ផង បាន​បំផ្លាញ​វិមាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​មួយចំនួនធំ ដូច​ករណី​ប្រាសាទបុរាណ​ខ្មែរ​នៅក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ជាទូទៅ និង​នៅក្នុង​ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង​ដោយឡែក ។
ប្រាសាទតូច​ធ្វើ​អំពី​ឥដ្ឋ​ស្ថិតនៅលើ​កូនភ្នំ​ពោ ខាងលិច​ប្រាសាទ​ស្រី ត្រូវបាន​បំផ្លាញ​ដោយបាន​បន្សល់ទុក​ត្រឹមតែ​គ្រឹះ​និង​ក្បាច់​តុបតែង​លំអ​ បន្តិចបន្តួច តែប៉ុណ្ណោះ គួរ​ឲ្យ​អ​ណោ​ច​អធម៌​ណាស់ ។
សូម​រំលឹក​ជា​ព័ត៌មាន​ថា តាំងពី​ពេល​កសាង ពោលគឺ​នៅ​ដើម​សតវត្ស​ទី​៧ រហូតដល់​ឆ្នាំ​១៩២៧ ប្រាសាទ​នេះ​នៅ​រក្សាបាន​លក្ខណៈ​ដើម​របស់ខ្លួន​ទាំងស្រុង តែ​ក្រោយមក​ទើបត្រូវ​បាន​បាក់បែក​ខ្ទេចខ្ទាំ​អស់ ។









ប្លង់ ប្រាសាទតូច របស់លោក Parmentier, នៅ ឆ្នាំ ១៩២៧ និង ខឿន ផ្តែរ នៃ ប្រាសាទតូច របស់
B. Bruguier & J. Lacroix : Sambor Prei Kuk et le bassin du Tonle Sap, T. II, 2011
    ​លោក បារ​ម៉ាំង​ទី​យ៉េ​រ អ្នកឯកទេស​ខាង​ប្រាង្គ​ប្រាសាទបុរាណ​ខ្មែរ​ដែល​បាន​សិក្សា​ប្រាសាទ​នេះ បាន​បន្សល់ទុក​នៅ​រវាង​ឆ្នាំ ១៩២០ និង ឆ្នាំ​១៩២៧ នូវ​ប្លង់ និង​រូបភាព​ពាក់ព័ន្ធ​ទៅនឹង​បូ​ជ​និ​យ​ដ្ឋា​ន​បុ​រេ​អង្គរ​នេះ ។​
    ​បែរមុខ​ទៅ​ទិសខាងកើត ប្រាសាទតូច​មាន​រាង​៤​ជ្រុង​ស្មើ ទំហំ​៣.៦០ ម x ៣.៦០ ម ស្ថិតក្នុង​រចនាប័ថ្ម​ស​ម្បូ​រ​ព្រៃ​គុក​ដូច​វត្តមាន​របស់​ក្បាច់​ផ្តែរ​មួយ និង​ផ្ទាំង​សិលាចារឹក K.138 ដែលមាន​ការចុះ​កាលបរិច្ឆេទ​ឆ្នាំ​៦២០ នៃ​គ​.​ស​ជា​ភស្តុតាង ។​
    ​ឆ្នាំ​២០០២ យើង​បាន​រកឃើញ​ផ្ទាំងសិលា​ចារឹក​នេះ​ឡើងវិញ តែ​ត្រូវបាន​បែកបាក់​ជា​២​កំណាត់ នៅលើ​ទីតាំង​នៃ​ប្រាសាទ​នេះ​ផ្ទាល់ ។ ផ្ទាំងសិលា​ចារឹក​បុ​រេ​អង្គរ​នេះ ដែល​ចារ​លើ​សសរស្តម្ភ​ខាងត្បូង​មាន​តួអក្សរ ៣១​បន្ទាត់ សរសេរ​ជា​ភាសា​សំ​ស្ត្រឹ​ត និង​ភាសា​ខ្មែរ ។​











គំនូរ នៅ ឆ្នាំ ១៩២៧ និង រូបភាព នៃ ប្រាសាទតូច របស់លោក Parmentier, ថត នៅ ឆ្នាំ ១៩២០ និង សិលាចារឹក នៃ ប្រាសាទ នេះ របស់លោក Thlang Sakhoeun
ភាគ​សំស្ក្រឹត​នៃ​អត្ថបទ​សិលាចារឹក បញ្ជាក់​ឲ្យ​ដឹងថា មានការ​គោរពបូជា​ព្រះ​សិវលិង្គ ដែលមាន​ព្រះនាម​ថា​ស្រី​ប្រភាស​សោ​មេ​ស្វរៈ ដែលមាន​ភាព​ល្បី​រន្ទឺ​ក្នុងសម័យ​ចេនឡា ។ រីឯ​ភាគ​ខ្មែរ​នៃ​សិលាចារឹក​វិញ បាន​រៀបរាប់​អំពី​អំណោយ​ទៅ​ប្រាសាទ​នូវ​ខ្ញុំបម្រើ​ប្រុស​ស្រី គោ​, ក្របី ព្រមទាំង​រុក្ខជាតិ​មួយចំនួន​ជាដើម ដើម្បី​ទ្រទ្រង់​បូ​និ​យ​ដ្ឋា​ន​ខាងលើនេះ ។​
    ​នៅក្នុង​បរិវេណ​នៃ​ប្រាសាទ​ខាងលើ យើង​ក៏បាន​រកឃើញ​នូវ​បំណែក​សិលាចារឹក​ថ្មី​ពីរ​ទៀត ព្រមទាំង​សំណល់​ស្ថាបត្យកម្ម​សម្រាប់​លំអ​ប្រាសាទ​មួយចំនួន ។​
    ​ជារួម យើង​ដឹង​ពី​ចំណាស់​យ៉ាងពិត​នៃ​ប្រាសាទតូច​នេះ តាមរយៈ​កាលបរិច្ឆេទ​នៃ​ផ្ទាំង​សិលាចារឹក និង​ក្បាច់​ផ្តែរ ។ បើ​និយាយ​ម្យ៉ាងទៀត ប្រាសាទតូច​នេះ ត្រូវបាន​សាងសង់ឡើង​ក្នុង​រជ្ជកាល​របស់​ព្រះបាទ​ឥសាន​វ​រ័​ន្ម​ទី​១ ដោយ​ស្ថិតក្នុង​រចនាបថ​សម្បូ​រ​ព្រៃ​គុក ខុសពី​ប្រាសាទ​ស្រី ដែល​ស្ថិតក្នុង​រចនាបថ​ព្រៃ​ក្មេង ៕
នៅ​ឆ្នាំ ១៩៨៧ អ្នកស្រុក​អង្គរបុរី នៅក្នុង​ភូមិ​កំពង់​ពោធិ៍ ឃុំ​ផ្ទោល ខេត្តតាកែវ បាន​រកឃើញ​ចម្លាក់​ព្រះពុទ្ធ​អង្គ​មួយ​ធ្វើ​អំពី​ថ្ម ដោយមាន​កំពស់​ដល់ ១ ម៉ែត្រ ៦២ នៅលើ​ទួល​មួយ​។​
    ​ទោះបី​ចម្លាក់​តំណាង​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​អង្គ​ដ៏​ធំ​នេះ មិនទាន់​ត្រូវបាន​ធ្លាក់​រួច​ក្តី ក៏ប៉ុន្តែ​មាន​លក្ខណៈ​សមសួន ជាពិសេស​នៅពេល​ល្ងាច ដែល​ព្រះអាទិត្យ​អស្តង្គត​ចោល​ពន្លឺ​លើ​ព្រះពុទ្ធ​រូបនេះ​ធ្វើ​ឲ្យ​ ស្នាមញញឹម​លេចឡើង​គួរ​ឲ្យ​បេតី​ណាស់ ។​


ចម្លាក់ ថ្ម នៅ សាលាស្រុក អង្គរបុរី ឆ្នាំ ១៩៩៣ សព្វថ្ងៃ នៅ សារមន្ទីរ ស្រុក អង្គរបុរី ( ម . ត ១៩៩៣)
សូម​រំលឹកថា យើង​បានឃើញ​ចម្លាក់​បុរាណ​នេះ នៅ​សាលាស្រុក​អង្គរបុរី​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៣ ដាច់​ជា​ពីរ​កំណាត់ ព្រោះថា​បាក់​ត្រង់​កជើង  ។ ដោយ​យល់​ដល់​តម្លៃ​វប្បធម៌​មិនអាច​កាត់ថ្លៃ​បាន នៃ​ព្រះ​រូបនេះ យើង​ក៏បាន​ស្នើរ​ឲ្យ​ប្រធាន​មន្ទីរ​វប្បធម៌​ខេត្ត​យក​ព្រះបាទ​នេះ​មក​ផ្គុំ​ ជាប់​ទៅនឹង​ដងខ្លួន​វិញ ហើយ​យកទៅ​រក្សាទុក​ក្នុង​អគារ​មួយ​នៃ​សា​សា​ស្រុក ដែល​ត្រូវបាន​ក្លាយទៅជា​សារមន្ទីរ​ស្រុក​ជា​បណ្តោះអាសន្ន ។​
    ​សូមជម្រាបថា សព្វថ្ងៃនេះ​ព្រះពុទ្ធ​បដិមា​នេះ​ត្រូវបាន​គេ​យកទៅ​តាំងនៅ​ក្នុង​តូប​មួយ​ដ៏ ​សង្ហា​នាសារ​មន្ទីរ​​ថ្មី​ដែល​ស្ថិត​ក្បែរ​នោះ គឺ​សារមន្ទីរ​ស្រុក​អង្គរបុរី ។​
    ​ព្រះ​ពុទ្ធអង្គ​ខាងលើនេះ​ទ្រង់​ប្រថាប់​ឈរ​មាន​ព្រះ​សិរសា​រាង​មូល​វែង ហើយ​ឧ​ស្នី​សៈទាប​មិន​ខ្ពស់​ប៉ុន្មាន​ទេ រីឯ​ព្រះភ័ក្ត្រ​ទាំងពីរ​បើក ។​ត្រចៀក​ពុំទាន់​ត្រូវបាន​ឆ្លាក់​រួច ។ ព្រះ​ហត្ថ​ខាង​ធ្វេ​ង​របស់​ព្រះអង្គ​លើក​ស្មើ​ត្រឹម​ស្មា ស្ថិតក្នុង​ឥរិយាបទ កា​តកៈ​ហត្ថ ឬ​សិ​ម្ហ​មុ​ទ្រៈ ហើយ​កាន់​ជាយ​ព្រះ​ចីវរ​ដែល​ជាយ​មាន​រាង​មូល ឬ​កំប៉ោង​ធ្លាក់​ដល់​អន្ត​រវាសៈ ។ ព្រះ​ហត្ថ ខាងស្តាំ​វិញ ដែល​ដាក់​ស្មើនឹង​ស្មា​ស្តាំ​ផងដែរ​នោះ ស្ថិតក្នុង​ឥរិយាបទ​អភ័យ​មុ​ទ្រៈ ។ កន្លងមក​ការសិក្សា​បាន​ឲ្យ​ដឹងថា ចម្លាក់​នេះ​ត្រូវបាន​ស្ថាបនា​ឡើង​រវាង​សតវត្ស​ទី​៥ និង​ទី​៧ នៃ​គ​.​ស ។ ………. ។ ក៏ប៉ុន្តែ​យើង​គិតថា​ព្រះ​ពុទ្ធបដិមា​នេះ​ស្ថិតក្នុង​សតវត្ស​ទី​៤ រវាង​សតវត្ស​ទី​៥ ទៅវិញ បើ​ប្រៀបធៀប​ទៅនឹង​ចម្លាក់​បែប​ពុទ្ធ​និយម​មួយចំនួន​ដែល​គេ​ទើប​ស្រាវជ្រាវ​ រកឃើញ​ទាំង​នៅ​អង្គ​បុរី ទាំង​នៅក្នុង​ដែនដី​សណ្ត​នៃ​ទន្លេមេគង្គ និង​ទាំង​នៅក្នុង​ឈូង​សមុទ្រ​សៀម ជាពិសេស​នៅ​ជ្រលង​ទន្លេ​ចៅ​ប្រា​យ៉ា ។​


ចម្លាក់ ថ្ម និង ចម្លាក់ សំ រិ ទ្ធិ អង្គរបុរី កម្មសិទ្ធិឯកជន រចនាបទ អមរា វ ត្តី ( ម . ត ២០០៤)
ជាការ​ពិតណាស់ ចម្លាក់​ព្រះពុទ្ធ​អង្គ​នៅ​ភូមិ​កំពង់​ពោធិ៍​មាន​លក្ខណៈ​ស្រដៀង​គ្នា ទៅនឹង​ព្រះ​ពុទ្ធអង្គ​នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ដែល​ស្ថិតក្នុង​រចនាបទ អម​រាវ​តី​ជាពិសេស ព្រះពុទ្ធ​អង្គ​នៅ​សារមន្ទីរ​បុរាណវិទ្យា នគរ ជូន​កោ​ទសគរ​នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា តាម​លំនាំ​នៃ​សិល្បៈ​គុ​ប្តៈ បែប​សាលា​វិចិត្រសិល្បៈ​គ​ន្ធា​រៈ ។​
    ​សរុបសេចក្តី​មក លក្ខណៈ​ទាំង​ប៉ុន្មាន ដែល​យើង​បាន​លើក​យកមក​និយាយ​ដោយ​ត្រួសៗ​នោះ គ្រប់គ្រាន់​ឲ្យ​យើង​កំណត់​បាន​នូវ​អាយុកាល​នៃ​ចម្លាក់​របស់​យើង ព្រោះ​ចេញពី​លទ្ធផល​នៃ​ការសិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​ទៅតាម​ការប្រៀបធៀប​និង​តាម​ ឯកសារ​ផ្សេងៗ ដែល​ជាប់ទាក់ទង​នឹង​វិស័យ​ពុទ្ធបដិមា​កម្ម នា​សម័យ​នគរ​ភ្នំ​នៅ​អង្គរបុរី ។ តែ​ទោះជា​យ៉ាងនេះ​ក្តី​យើង​ក៏ត្រូវ​ផ្សារភ្ជាប់​ព្រះពុទ្ធ​រូបនេះ​ទៅនឹង​ ចម្លាក់​មួយចំនួន​នៅក្នុង​ភូមិភាគ​ខាងត្បូង​នៃ​ប្រទេស​ថៃ​ក៏ដូចជា​នៅ​ម្តុំ​ ស៊ូ​ម៉ា​ត្រា​នៃ​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី មុននឹង​ឈានទៅរក​កាលបរិច្ឆេទ​មួយ​ដ៏​ច្បាស់លាស់ ៕
ជាការ​ពិតណាស់ នា​សម័យ​ដើម ក្រុម​ប្រាសាទ​កំពង់ព្រះ មាន​ប្រាសាទ​ឥដ្ឋ​ចំនួន​៣ តែ​ឥឡូវនេះ​នៅសល់តែ​ពីរ​ប៉ុណ្ណោះ ។ ស្ថិតនៅលើ​ទួល​មួយ​យ៉ាងខ្ពស់ ហើយ​ស្ងាត់ជ្រងំ ដែល​ប្រហែលជា​ដី​លើក​ក្នុង​អតីតកាល សំណង់​ស្ថាបត្យកម្ម​មុន​អង្គរ​នេះ​បែរមុខ​ទៅ​ទិស​ខាងជើង ដែលជា​ទីតាំង​បឹង​ទន្លេសាប ដោយ​មូលហេតុ​ភូមិសាស្ត្រ ។​   ​

ប្លង់ នៃ ទីតាំង ក្រុម ប្រាសាទ កំពង់ព្រះ នៅ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
    ​ប្រាង្គ​ទាំង​២ ដែល​នៅ​សេសសល់ ត្រូវបាន​កសាងឡើង​រាបនឹង​ដី ដោយ​ឥដ្ឋ​បូក​កំបោរ​បាយអ ហើយ​មាន​ទ្វារបញ្ឆោត​៣​លំអ​ដោយ​ក្បាច់រចនា​យ៉ាង​ល្អ​ប្រណិត ។ ប្រាង្គ​ដែល​ស្ថិតនៅ​ទិសខាងកើត​ត្រូវគេ​ហៅថា​ប្រាសាទ​ស្រី ហើយ​ប្រាង្គ​ មួយទៀត​ដែល​នៅ​ទិស​ខាងលិច មាន​ឈ្មោះថា​ប្រាសាទ​ប្រុស ។
    ​ប្រាង្គ​ទាំងពីរ​ខាងលើនេះ ពី​ដើម​មាន​កំពស់​ប្រមាណ​ជា​១០​ម៉ែត្រ តែ​ជា​អកុសល​សព្វថ្ងៃនេះ​សម្រាប់​ប្រាសាទ​ស្រី នៅសល់​ត្រឹមតែ​ប្រមាណ​ជា​៨​ម៉ែត្រ​តែប៉ុណ្ណោះ ។ ខឿន​នៃ​ប្រាសាទ​ក៏ត្រូវ​កប់​បាត់​ក្នុង​ដី ហើយ​មួយ​វិញ​សោត​កំពូល​ប្រាសាទ​ក៏ត្រូវ​បាក់បែក​ទៅហើយ​ដែរ ។
ប្រាសាទ​ប្រុស ផ្នែក​ខាងលើ​ត្រូវ​បាក់​រលំ នៅសល់​ត្រឹមតែ​ស៊ុមទ្វារ​តែប៉ុណ្ណោះ​គួរ​ឲ្យ​អាណោច​អា​អ​ធ័​មណាស់ ។ ប្រាង្គ​ទាំងពីរ​ឃ្លាតឆ្ងាយ​ពីគ្នា​ប្រមាណ​ជា​៣​ម៉ែត្រ ។ រីឯ​ប្រាង្គ​ទី​៣ គេ​ឃើញ​មាន​រណ្តៅ​មួយ​យ៉ាង​ធំ ដែល​បាន​បន្សល់ទុក​តែ​គំនរ​ឥដ្ឋ​ដោយសារ​ជន​ទុ​ច​រិ​ច្ច ជីក​គាស់ យក​វត្ថុ​បុរាណ​ទៅ​លក់ ។​
    ​ឈ្មោះ​នៃ​ក្រុម​ប្រាសាទ​នេះហើយ ដែល​បាន​ឲ្យ​កំណើត​ឲ្យ​រចនាបទ​កំពង់ព្រះ ដែល​បាន​រីកដុះដាល កាលពី​ចុង​នៅ​សតវត្ស​ទី​៧ ដល់​សតវត្ស​ទី​៨​នៃ​គ​.​ស ។​
    ​១- ប្រាង្គ​ខាងកើត ឬ ប្រាសាទ​ស្រី :
    ​ប្រាសាទ​នេះ ត្រូវបាន​សាងសង់​នៅលើ​ដី​ទួល​មួយ​យ៉ាងខ្ពស់​មាន​ទ្វារ​ចូល​តែមួយ បែរមុខ​ទៅ​ទិស​ខាងជើង ៣​ទៀត​ជា​ទ្វារបញ្ឆោត ។ សំណង់​ស្ថាបត្យកម្ម​មុន​អង្គរ​នេះ​មាន​រាង​ជា​៤​ជ្រុង​ទ្រវែង ប្រវែង​ប្រមាណ​ជា​៨​ម៉ែត្រ ព្រោះថា ខឿន​ត្រូវបាន​កប់​ក្នុង​ដី​យ៉ាងជ្រៅ ។ ការដែល​បែរ​ទិស​ខុស​ប្រក្រតី​ដូច្នោះ ត្រូវ​យោងតាម​ស្ថានភាព​ភូមិសាស្ត្រ ។​


ប្រាសាទ ស្រី ជ្រុង ខាងត្បូង ( ម . ត ២០០៦) គំនូស និង ប្លង់ នៃ ប្រាសាទ ស្រី ជ្រុង ខាងជើង របស់ Parmentier, ឆ្នាំ 1935
គួរ​កត់សម្គាល់ថា ដំបូល​ប្រាសាទ​ស្រី មាន​រាង​ជា​ថ្នាក់ៗ​ទាប ចំនួន​បី ហើយ​លំអ​ដោយ ជំនួស​ចម្លាក់​ក្បាច់​ជា​កូនខ្ទម (​កុ​ឌុ​) ទៅវិញ ដែល​ធ្លាប់មាន​ក្នុង​រចនាបទ​សម្បូរ​ព្រៃ​គុក ។ ហោជាង មាន​រាង​ជា​ក្រចកសេះ​ផ្កាប់ ហើយ​ទ្រ​ដោយ​សសរ​ផ្តោ​ប ។ សសរ​ពេជ្រ មាន​រាង​មូល សន្លឹក​ឈើ​ជំនួស​កម្រង និង​រំយោល​ចន្លោះ ល្បាក់​ធំៗ មាន​ផ្កា​តូចៗ ជា​ជួរ ។ លក្ខណៈ​នៃ​ក្បាច់​ផ្តែរ គឺ​ស្ថិត​នៅត្រង់ថា ផ្តែរ​ទាំងមូល​វិចិត្រករ លំអ​នៅលើ​ក្បាច់​អ័ក្ស ដង​ឆ្នូ​ជា​ក្បាច់​សន្លឹក​ឈើ​សុទ្ធសាធ ហើយ​នៅ​ខាងចុង​ទាំងសងខាង មាន​ក្បាច់​រមូរ​គូថ​ខ្យង ។​


សសរ ពេជ្រ និង ក្បាច់ ផ្តែរ នៃ ទ្វារបញ្ឆោត ជ្រុង ខាងត្បូង រចនា ប័ ថ្ម កំពង់ព្រះ ( ម . ត ២០០៦)
លក្ខណៈពិសេស​មួយទៀត គឺ​ទ្វារបញ្ឆោត​ទាំង​៣​របស់​ប្រាសាទ​ស្រី គឺ​លំអ​ដោយ​ក្បាច់រចនា​ដ៏​ល្អ​វិចិត្រ ដូចជា​សសរ​ពេជ្រ ក្បាច់​ផ្តែរ និង​សន្លឹក​ទ្វារ​ធ្វើ​អំពី​ថ្មភក់​នេះ​ជា​អ្វីមួយ​ដែរ​ខុសប្លែក​ពី​ប្រាសាទ ​ដទៃៗ​ឯទៀត ដែល​ស្ថិតក្នុង​រចនាបទ​ដូចគ្នា ។
    ​ក្រៅពីនេះ​ផ្នែក​ខាងក្រោម​នៃ​សសរ​ពេជ្រ​ដែល​អម​ទ្វារ​ចេញចូល​គេ​ឃើញ​មាន​ ចម្លាក់​ទ្វារបាល​ជា​នាគរាជ​មាន​ក្បាល​៥ ទាំងសងខាង នៃ​ទ្វារ​ចេញចូល គួរ​ឲ្យ​ស្ងប់​ស្ញែង ។​
    ​វត្តមាន​នៃ​ស្តេច​នាគ ដែល​ពុំ​ធ្លាប់មាន​ពីមុនមក ក្នុង​ប្រវត្តិ​សិល្បៈ​ខ្មែរ គឺ​ដើម្បី​សូម​ឲ្យ​ព្រះអាទិទេព​រង​នេះ​រក្សា​ទីតាំង​ដូច​នគរ​ខ្មែរ​ឲ្យ​ សុខសាន្ត ហើយ​ម្យ៉ាងវិញទៀត ហាក់ជា​សេចក្តីប្រកាស​ឲ្យ​សាសនិក​ដឹងឮ​គ្រប់ៗ​គ្នា​ដឹងថា​ទីតាំង​នេះ គឺជា​មណ្ឌល​មួយ​ដ៏​ពិសិដ្ឋ ។​
    ​២- ប្រាង្គ​ខាងលិច ឬ ប្រាសាទ​ប្រុស :
មាន​រាជ​៤​ជ្រុង ស្មើ​ប្រាសាទ​ប្រុស មាន​ទំហំ​តូច​ជាង​ប្រាសាទ​ស្រី​ផ្នែក​ខាងមុខ ត្រូវបាន​រលុះ​ធ្លាក់​ជាច្រើន​អន្លើ (​រូបភាព​)  ។ ប្រាសាទ​ប្រុស​នេះ មាន​អាយុកាល​ប្រហាក់ប្រហែល​ប្រាសាទ​ស្រី ផ្ទាំង​ចម្លាក់​សិវ​បាទ​មួយ​មាន​ពីរ​ថ្នាក់​បន្តុប​លើ​គ្នា ទម្រ​សិវ​បាទ ដែលមាន​រន្ធ​តូច​ជា​រង្វង់ ដើម្បី​ដាក់​វត្ថុ​ពិសិដ្ឋ នៅពេលនោះ​បញ្ចុះបឋមសិលា ចម្លាក់​ទេវរូប​ភេទ​ស្រី​ចំនួន​ពីរ​ផង​ព្រះ​វិស្ណុ និង​ទ្វារបាល ធ្វើ​អំពី​ថ្ម ត្រូវ​រកឃើញ​នៅក្នុង​ទេវស្ថាន​នេះ​…..​មានការ​កាន់កាប់​បន្ត​រហូតដល់​ សតវត្ស​ទី​១០​យ៉ាង​ប្រាកដ ។​
    ​ក្រៅពីនេះ ចំណែក​នៃ​ព្រះ​ប្រក​នាគ​ក៏​ជា​ភស្តុតាង​បង្ហាញ​បញ្ជាក់ថា មានការ​ផ្លាស់ប្តូរ ទម្រង់​សាសនា ក្រោយពី​សម័យអង្គរ​ជាពិសេស​ក្នុង​រាជ​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី​៧ ។​


ចម្លាក់ សម័យអង្គរ មកពី ប្រាសាទ ប្រុស (Cf. EFEO-15795-1bis-15789-2bis-3bis)
សូមជម្រាបថា​វត្ថុ​បុរាណ​ទាំងនោះ ឥឡូវនេះ ត្រូវបាន​បាត់បង់ អស់​ទៅហើយ លើកលែងតែ​ចម្លាក់​សំណាង​ព្រះ​សិវ​បាទ ដែល​ត្រូវបាន​តម្កល់​នៅ​សារ​ម្ទី​រ​ជាតិ​រហូតដល់​សព្វថ្ងៃនេះ ៕
    ​គ្រប់ការ​សាងសង់​ប្រាសាទបុរាណ​ខ្មែរ ដើម្បី​មូលហេតុ​សាសនា គឺ​សុទ្ធសឹង​បង្កឡើង​ដោយ​សម្ភារៈ​សំណង់ រួមមាន​ថ្មបាយក្រៀម​ដែល​ច្រើន​ប្រើ​ក្នុង​ការរៀប​ជញ្ជាំង ចាក់​ជា​គ្រឹះ ដោយហេតុថា វា​ងាយស្រួល​រក និង​មាន​តម្លៃថោក ។ ថ្មភក់ នៅលើ​តួ​ប្រាសាទ ព្រោះថា​ប្រភេទ​ថ្មី​នេះ​ពិបាក​រក ឬ​មានតម្លៃ​ខ្ពស់ ដូច្នេះហើយ​គេ​ប្រើ​ជា​នៅតែ​កន្លែង​ណា​ដែល​សំខាន់ៗ ដូច​ហោជាង​, ផ្តែរ​, សសរ​ពេជ្រ​, ជណ្តើរ ។ ថ្ម​ដី​ដុត​ភាគច្រើន​ប្រើ​នៅ​ផ្នែក​ដំបូល និង​ដាក់​រៀប​ជា​គ្រឹះ​ផ្នែក​ខាងក្រោម​នៃ​ប្រាសាទ​ផងដែរ ។ ខ្សាច់​ក្នុងការ​បុកគ្រឹះ​ឲ្យ​ហាប់ ។ ក្រោយពី​បង្ហាប់​រួច​នោះ គេ​តែងតែ​ចាក់​ខ្សាច់ ឬ​អង្គា​ម និង​ទឹក ផ្នែក​ខាងលើ​ទៀត ។ អត្ថប្រយោជន៍​របស់​អង្កាម គឺ​ធ្វើ​ឲ្យ​គ្រឹះ​មាន​លក្ខណៈ​ហាប់​ណែន​ល្អ ។ ទឹក គឺជា​សម្ភារៈ​សម្រាប់​បុកគ្រឹះ ហើយ​សម្រាប់​បង្ហាប់​ផងដែរ ​។​


សមាសធាតុ តុបតែង លម្អរ ប្រាសាទភ្នំក្រោម (១) និង សមាសធាតុ តុបតែង ប្រាសាទខ្មែរ មួយទៀត
ក្រៅពីនេះ គឺ​ឃើញ​មានការ​ប្រើ​ឈើ (​ស្មាច់​) សម្រាប់​បុកគ្រឹះ​ដាក់​អន្លុង​ទ្វារ និង​សម្រាប់​បំបែក​ថ្ម​ផងដែរ ។ គេ​យក​វា​ត្រាំ​ទឹកជា​មួយ​ថ្ម ក្រោយមក​ឈើ​នោះ​រីក ជាហេតុ​បណ្តាល​ឲ្យ​ថ្ម​បែក ។ ជ័រ​ឈើ ជាពិសេស​ក្នុង​ការរៀប​ឥដ្ឋ ឬ​ជញ្ជាំង ។ ពោលគឺ​គេ​ត្រូវ​តំរឹម​ឥដ្ឋ ឬ​ថ្ម​ឲ្យ​ស្មើ និង​ខាត់​ឲ្យ​រលោង​ទើប​គេ​យក​ជ័រ​បិទ​ភ្ជាប់​គ្នា​តែម្តង ធ្វើ​ឲ្យ​សំណង់​ហាប់​ដូចជា​មិនមាន​ថ្នេរ​អញ្ចឹង ។​
    ​ជី :  គេ​តែង​ពួរ ដើម្បី​ឲ្យ​ស្ថាបត្យករ​ឡើង​ឆ្លាក់ ឬ​លើក​បណ្ត​ប់​ថ្ម​ពីលើ​គ្នា ។​
    ​ប្រាសាទ​ទាំងនោះ​សុទ្ធសឹងតែ​បំពាក់​ដោយ​សមាសធាតុ​លំអ​តុបតែង ទាំង​ខាងក្នុង និង​ខាងក្រៅ​ផងដែរ ។​
    ​សមាសធាតុ​តុបតែង​ស្ថាបត្យកម្ម​ផ្នែក​ខាងក្រៅ : ហោជាង​ក៏​ដូច​ក្បាច់​ផ្តែរ ជា​គ្រឿង​លំអ​របស់​ប្រាសាទ​យ៉ាងសំខាន់​ក្នុងការ​កំណត់​ការវិវត្ត​អាយុកាល​ មួយ​ទៅ​អាយុកាល​មួយ និង​សម្រាប់​បញ្ជាក់​នូវ​រចនា​ប័​ថ្ម​នា​សម័យកាល​នីមួយៗ ។ លើសពីនេះ ហោជាង​ត្រូវ បាន​ធ្លាក់​ជា​ក្បាច់រចនា​ជា​ផ្កា​ភ្ញី​ស្រស់ប្រិមប្រិយ ដើម្បី​ទាក់ទាញ​សាសនិកជន ។​

ផ្តែរ ប្រាសាទ រចនា ប័ ថ្ម ព្រៃ ក្មេង សតវត្សរ៍ ទី ៧ មន្ទីរ វប្បធម៌ ខេត្តកំពង់ចាម ដែលមាន រន្ធ បង្គោល មេ ទ្វារ ( ម . ត ១៩៩៣)
    ​ផ្តែរ : ផ្តែរ​ដែល​ផ្តើមឡើង​នៅ​សម័យ​វប្បធម៌​បុ​រេ​អង្គរ ជាពិសេស​ក្នុង​រចនា​ប័​ថ្មភ្នំ​ដា (​ក្នុងដំណាក់កាល​ទី ២ នៃ​កា​វិវត្តន៍​) គឺ​ស្ថិតក្រោម​ហោជាង មានមុខ​ងារ​មិន​ត្រឹមតែ​លំអ​ប្រាសាទ​តែប៉ុណ្ណោះ​ទេ ថែមទាំង​បញ្ជា​ក់នូវ​ការគោរព​សាសនា​នីមួយៗ ។​
    ​សសរ​ពេជ្រ : មានមុខ​ងារ​លំអ​ប្រាសាទ​ផង និង​ជួយ​ទ្រ ហោជាង ថែមទាំង​សំណង់​ទាំងមូល​ផងដែរ ។ ក្បាច់​សសរ​ពេជ្រ​ដែល​ចាស់​ជាងគេ​ស្ថិតក្នុង​រចនា​ប័​ថ្មភ្នំ​ដា ។​
    ​

ស៊ុមទ្វារ និង សន្លឹក ទ្វារ នៅ ប្រាសាទ ស្រី ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង នា សតវត្សរ៍ ទី ៧-៨ ( ម . ត ១៩៩៦)
សសរ​ផ្អោប ឬ​សសរ​បញ្ឆោត : គឺ​ស្ថិត​នៅជាប់​សសរ​ពេជ្រ​ផ្នែក​ខាងក្រៅ មាន​មុខងារ​សម្រាប់​លំអ​ដោយ​ការ​ឆ្លាក់​ក្បូរ​ក្បាច់រចនា​យ៉ាង​ប្រណិត និង​ជួយ​ទ្រហោ​ជាង និង​សំណង់​ទាំងមូល ។ សសរ​បញ្ឆោត​នេះ មាន​ចាប់តាំងពី​រចនា​ប័​ថ្ម​ព្រះ​គោ ចុង​សតវត្ស​ទី ៩ ហេតុផល​រចនា​ប័​ថ្ម​អង្គរ ។​
    ​ទ្វារ និង ស៊ុមទ្វារ : ស្ថិត​នៅជាប់​ទ្វារ​ដែល​ធ្វើឡើង​អំពី​ឈើ វា​មានមុខ​ងារ​លំអ​ប្រាសាទ និង​ទទួល​សា្វគ​មន៍ សាសនិកជន​ដែល​ចូល​ប្រាសាទ​បូជា​ព្រះ តាមរយះ​ក្បាច់​ផ្តែរ ។ ស៊ុមទ្វារ​ធ្វើ​អំពី​ថ្មភក់ ហើយ​មាន​ចោះ​រន្ធ ដើម្បី​ស៊ក​ពន្លួញ ។


រន្ធ មេ ទ្វារ សម្រាប់ ស៊ក ព ន្លូ ញ ប្រាសាទ រូងភ្នំ នៅ ជើងភ្នំ ដា , អន្តរកាល រវាង នគរ ភ្នំ និង ចេនឡា អង្គរបុរី ( ម . ត ២០០៦) និង ទ្វារ ឈើ នា សម័យ ចេនឡា នៅ ប្រាសាទ ស្រី ស្រុក កំពង់លែង ខេត្តកំពង់ចាម ( ម . ត ២០០៨)
វត្តមាន​របស់​រន្ធ​ទាំងនោះ ពីរ​នៅ​ផ្នែក​ខាងលើ និង ពីរ​ទៀត​នៅ​ផ្នែក​ខាងក្រោម គឺ​សំរាប់​ទទួល​សន្លឹក​មេ​ទ្វារ ដែល​ធ្វើ​អំពី​ឈើ​ដូច​ករណី​នៃ​មេ​ទ្វារ​នៃ​ប្រាសាទ​ស្រី ដែល​ស្ថិត​ក្នុងសម័យ​វប្បធម៌​ចេនឡា ជា​តថភាព​ស្រាប់ ។ ប្រពៃណី​នេះ តាមពិតទៅ ត្រូវបាន​ផ្តើមឡើង​តាំងតែ​សម័យ​នគរ​ភ្នំ​ម្ល៉េះ ជាពិសេស​នៅ​ប្រាសាទ​រូងភ្នំ ដែល​ស្ថិតក្រោម​ជើងភ្នំ​ដា​ជាដើម ៕
ក្នុង​រាជ​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី​៧ យើង​ឃើញ​មានការ​បង្រួបបង្រួម និង​ស្ថាបនា​ជាតិខ្មែរ​ឡើងវិញ ហើយ​ការអភិវឌ្ឍន៍​ជាតិ​នេះ​មាន​កាន់តែ​ខ្លាំងក្លា​ឡើងៗ នៅ​ចុង​សម័យ​វប្បធម៌​បាយ័ន ។ ភស្តុតាង​នៃ​សម្មិទ្ធិផល​សង្គម​ដំបូងបង្អស់ គឺ​ការកសាង​ព្រះ​រាជធានី​អង្គរធំ ដែលមាន​ប្រាសាទបាយ័ន​ជា​ប្រាសាទ​រាជ បន្ទាប់មក​គឺ​ប្រាសាទតាព្រហ្ម ព្រះខ័ន និង​បន្ទាយឆ្មារ ដើម្បី​ឧទ្ទិស​បុណ្យ​កុសល​ចំពោះ​អតីត​ព្រះរាជវង្សានុវង្ស​ព្រមទាំង​មេទ័ព​ ដែល​បាន​ពលី​ជីវិត​ក្នុង​សង្គ្រាម​រំដោះទឹកដី​ខ្មែរ ។ ដើម្បី​ពង្រីក​អំណាច ព្រះមហាវីរក្សត្រ​អង្គ​នេះ​បាន​កសាង​នូវ​សាលាសំណាក់ (​ធម្មសាលា​) និង​មន្ទីរពេទ្យ (​អ​រោ​គ្យ​សាលា​) ជាច្រើន ព្រមទាំង​បាន​ជួសជុល​ឡើងវិញ​នូវ​មូលនិធិ​សាសនា​នា​សម័យមុនៗ​ទូទាំង​ដែនដី​នៃ ​កម្ពុជរដ្ឋ ។​
    ​ស្នា​ព្រះ​ហ​ស្ថ​ដ៏​ធំធេង​ទាំងនោះ ត្រូវបាន​អ្នកស្រាវជ្រាវ​ខាង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បង្ហាញ​បញ្ជាក់​តាមរយៈ​សៀវភៅ និង​អត្ថបទ​មួយចំនួន​រួចទៅហើយ ។ យ៉ាងណាមិញ​ប្រជាជន​ខ្មែរ​យើង  ក៏បាន​ចារ​ព្រឹត្តិការណ៍​ទាំងនោះ​ក្នុង​ក្រាំងមាស​នៃ​ពង្សាវតារ​ប្រចាំ​ជាតិ ​របស់ខ្លួន​ផងដែរ ។


សិលាចារឹក សម័យ ព្រះបាទ ជ័យ វរ្ម័នទី ៧ នៅលើ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ( ម . ត ២០០៨) និង បង្គោល សិលាចារឹក នា មន្ទីរពេទ្យ របស់ ទ្រង់ នៅ ខេត្ត សុ រិ ន្ទ្រ ( ឯកសារ នាយកដ្ឋាន វិចិត្រសិល្បៈ ថៃ )
ដូច​យើង​ជម្រាប​រួចមកហើយ ក្នុងសម័យ​បាយ័ន​សិល្បៈ​វប្បធម៌​បច្ចេកទេស និង​វិទ្យាសាស្ត្រ​ខ្មែរ​បាន​ឈានដល់​ដំណាក់កាល​កំពូល លើសសម័យ​មុនៗ ដោយសារ​ព្រះមហាក្សត្រ​អង្គ​នេះ ឬក៏​អ្នកប្រាជ្ញ​ដែល​រួម​ព្រះ​បរ​មក​គ្រូ និង​វិស្វករ​ចំណាន​របស់​ទ្រង់​បាន​បង្កើត​នូវ​រចនាសម្ព័ន្ធ​ថ្មី​មួយ​ដែលមាន ​លក្ខណៈ​សំយោគ​រវាង​លទ្ធិ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ទាំងពីរ​និកាយ និង​ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលជា​ត្រីវិស័យ​នៃ​ការអភិវឌ្ឍន៍​ប្រទេសជាតិ ។​
    ​ក្នុង​អត្ថបទ​នេះ នឹង​ផ្តោត​ការយកចិត្តទុកដាក់​លើ​ការ​ឆ្លាក់​ចារឹក​ខ្លីៗ​មួយចំនួន​នៅលើ​ ជញ្ជាំង​ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែល​រហូតដល់​សព្វថ្ងៃ​ពុំទាន់​មាន​នរណា​មួយ​ចាប់អារម្មណ៍​នៅឡើយ  ព្រោះ​គេ​បាន​ចាត់ទុកថា ជា​អក្សរ​ដែល​សរសេរ​ក្នុង​រាជ​របស់​ព្រះបាទ​សុរិយា​វរ្ម័នទី​២ ស្តេច​ស្ថាបនិក​ប្រាសាទអង្គរវត្ត ។​
    ​សូម​រំលឹកថា តួអក្សរ​ចារឹក​ទាំងនោះ ផ្ទាំង​រូប​នីមួយៗ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​មេទ័ព ហើយ​មាន​សារៈសំខាន់​ណាស់​សម្រាប់​ឈ្វេងយល់​ពី​ហេតុការណ៍​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែល​បាន​កើតឡើង​ក្នុងសម័យ​កាលនោះ ដូចជា​វត្តមាន​របស់​កងទ័ព​សៀម​ជាដើម ដែល​បាន​ចូលរួម​ក្បួនព្យុហយាត្រា ។ គឺ​ចំណុច​នេះហើយ​ដែល​យើង​សូម​លើក​មក​ពិនិត្យ​នៅទីនេះ ។​
    ​ជាបឋម​យើង​សូម​លើកយក​តួអក្សរ​ចារ​លើ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែល​គេ​បាន​សន្មត​ដោយ​ភាន់ច្រឡំ​ថា ជា​តួអក្សរ​ចារ​ក្នុង​រាជ​របស់​ព្រះបាទ​សុរិយា​វរ្ម័នទី​២ ដើម្បី​ប្រៀបធៀប​ទៅនឹង​តួអក្សរ​ដែល​ចារ​ក្នុង​រាជ​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យ​ វរ្ម័នទី​៧ ។ អ្វីដែល​គួរ​ឲ្យ​ចាប់អារម្មណ៍​នោះ គឺ​តួអក្សរ​ទាំងឡាយ​លើ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត មាន​លក្ខណៈ​ដូចគ្នា​បេះបិទ​ទៅនឹង​អក្សរ​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យ​វរ្ម័នទី​៧ ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ដោយសារតែ​តួរ​អក្សរ​ទាំងនោះ​មាន​ទម្រង់​ខុសគ្នា​នឹង​តួ​សិលាចារឹក​ដែល​ចារឹក ​របស់​ព្រះបាទ​សុរិយា​វរ្ម័នទី​២ យើង​ពុំ​អាច​ចាត់ទុកថា​អក្សរ​ទាំងនេះ​ស្ថិតក្នុង​សម័យកាល​តែមួយ​បានឡើយ ។​
    ​ខាងលើនេះ ធ្វើ​ឲ្យ​យើង​សន្និដ្ឋានបានថា អក្សរ​ចារឹក​នៅលើ​ប្រាសាទអង្គរវត្ត ត្រូវបាន​ចារ​ឡើង​ក្នុង​រាជ​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យ​វ​រ័​ន្ម​ទី​៧ យ៉ាង​ប្រាកដ ។ ដោយ​ផ្អែកលើ​លក្ខណៈ​នៃ​តួអក្សរ​ទោះបី​គ្មាន​ការចុះ​កាលបរិច្ឆេទ​ក៏ដោយ​នេះ​ ជាការ​រកឃើញ​របស់​យើង ។​
    ​រួចមកហើយ យើង​បាន​កត់សម្គាល់ថា ព្រះមហាក្សត្រ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី​៧ បាន​កាន់កាប់​ទឹកដី​ដូនតា​របស់​ទ្រង់​ឡើងវិញ ដោយ​ទ្រង់​បាន​កសាង​ឬ​ជួសជុល​មូលនិធិ​សាសនា​ឡើងវិញ ទូទាំងប្រទេស ជាពិសេស​ក្រោយពី​ទ្រង់​ឡើង​សោយរាជ្យ​សម្បត្តិ ។ ព្រះអង្គ​មិនបាន​កសាង​ប្រាសាទអង្គរវត្ត​ទេ ក៏ប៉ុន្តែ​ព្រះអង្គ​យ៉ាងហោចណាស់​ក៏បាន​ឆ្លាក់​ដោយ​ប្រើ​តួអក្សរ​ក្នុងសម័យ​ របស់​ទ្រង់ ដើម្បី​បង្ហាញ​ប្រវត្តិ​របស់​ចម្លាក់​នីមួយៗ ទុកជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ដែរ  ហើយ​ទង្វើ​បែបនេះ ក៏ត្រូវ​បាន​បន្ត​រហូត​ដល់​សតវត្ស​ទី​១៥ ដែរ ជាពិសេស​ក្នុង​រាជ​របស់​ព្រះបាទ​អង្គ​ច័ន្ទ ដែល​បានបញ្ចប់​ផ្ទាំង​ចម្លាក់​រួចរាល់ នូវ​អ្វីដែល​ព្រះបាទ​សុរិយា​វរ្ម័នទី​២ មិនបាន​បញ្ចប់​នៅ​សតវត្ស​ទី​១២ ។​
    ​សូម​រំលឹកថា ព្រះបាទ​សុរិយា​វរ្ម័នទី​២ ស្ថាបនិក​ប្រាសាទអង្គរវត្ត គឺជា​ស្តេច​ខ្មែរ​មួយអង្គរ​ដ៏​មាន​មហិទ្ធិឫទ្ធិ​ដ៏​អស្ចារ្យ​ដែល​បាន​ឡើង​ សោយរាជ្យ​នៅ​គ​.​ស ១១១៣ ដោយមាន​ព្រះ​ម​រប​នាម​ថា​ព្រះ​បរម​វិស្ណុ​លោក ។ រីឯ​ព្រះបាទ​ជ័យ​វរ្ម័នទី​២ ព្រះអង្គ​សោយរាជ្យ នៅ​ឆ្នាំ​១១៦២ ចន្លោះ​សតវត្ស​ទី​១២ និង​ដើម​សតវត្ស​ទី​១៣ ។
ដូច្នេះ តាមរយៈ​ការ​ឆ្លាក់​ប្រវត្តិ​នៃ​រូប​នីមួយៗ​នៅលើ​ជញ្ជាំង​ប្រាសាទ ដែល​យើង​អាច​ចាត់ទុកថា ជាការ​អភិរក្ស ឬ​ការជួសជុល ឬក៏​ជាការ​សាងសង់​បន្ថែម យើង​ឃើញ​ព្រះទ័យ​យកចិត្តទុកដាក់​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី ៧ ទៅលើ​ប្រាសាទ​សិលា​ដ៏​ធំ​សម្បើម និង​សំខាន់​ខាងលើនេះ ដែលជា​កេរដំណែល​របស់​ដូនតា​យ៉ាង​ប្រាកដ ៕

No comments:

Post a Comment